De afgelopen maanden zijn heftig geweest voor Facebook, en de kritiek op het gevoerde beleid bij de technogigant loopt op. Het recente “uitvallen” van Facebook kwam bij velen hard aan. Maar vooral de recente onthullingen door een gewezen werknemer hebben bij veel mensen een gevoelige snaar geraakt. “Moeten we dan Facebook de rug toekeren?” Dit is de vraag die menigeen zich de laatste tijd heeft gesteld. De vraag beantwoorden is complex. En vermoedelijk hopen veel Facebook gebruikers dat weldra een alternatief wordt geboden. Maar ook daar is het antwoord niet simpel.
Het verdienmodel: als het gratis is ben JIJ het product!
Facebook ligt zwaar onder vuur vanwege de manier waarop het omgaat met privacy en wie er toegang heeft tot gebruikersgegevens. Als Facebook gebruikers wisten we al een hele tijd dat het verdienmodel van FB pervers is. We maken gebruik van allerlei zogenaamd “gratis” diensten en functionaliteiten in ruil voor onze privé-data. Toch bleven de meeste gebruikers nog verder doen met FB, alsof hun privé-data er niet toe doen. Intussen weten we dat er nooit iets gratis is. We betalen voor deze diensten met onze persoonlijke informatie, en die levert het bedrijf veel geld op. Want de gegevens ivm ons gedrag zijn geld waard. Op basis van ons FB gedrag — het aantal “likes” krijgen we immers gepersonaliseerde advertenties te zien. En die blootstelling aan advertenties levert FB bakken geld op. Maar daar stopt het niet mee.
Het gaat om onze emoties
Ook derde partijen zoals Netflix kunnen een gedeelte van onze FB-gegevens inkijken dankzij ons openbare profiel, of een lijst van onze FB-vrienden. Met de verzamelde informatie van gebruikers kunnen doelgericht advertenties worden getoond aan geselecteerde doelgroepen. Volgens Wikipedia moeten “Gebruikers ‘verslaafd’ worden aan FB, zodat ze de advertenties ook zien. Dit kan bijvoorbeeld door algoritmes die zorgen dat bijdragen, die om wat voor reden dan ook opvallen, meer aandacht krijgen. Want die zorgen voor meer emoties en reacties.” Zo zou FB polarisatie en conflicten tussen mensen in de hand werken, omdat mensen door ophef maximaal blijven komen en klikken. Nog volgens Wikipedia wordt ”daardoor overreding veel meer bepaald door emoties en veelvuldig herhalen dan door argumenten, feiten en bewijs, met het gevaar van manipulatie.
Een paar cijfers
Ondanks de commotie van de afgelopen maanden gaat het Facebook nog steeds voor de wind. Het aantal dagelijkse actieve Facebook-gebruikers was in het eerste kwartaal van 2021 1,88 miljard. In Europa is het aantal gebruikers in een jaar gegroeid van 305 naar 309 miljoen. Facebook behaalde in 2020 een omzet van meer dan 85 miljard dollar en een winst van 29,11 miljard. Facebook behoort dan ook tot de top vijf van de technologiereuzen samen met Apple, Microsoft, Amazon and Alphabet (Google). Vergeet ook niet dat het bedrijf Facebook tevens eigenaar is van andere platformen zoals WhatsApp, Messenger en Instagram.
Klokkenluider
Al enige tijd werden beschadigende documenten over Facebook gelekt. Begin oktober maakte de klokkenluider haar naam bekend: Frances Haugen, 37 en voormalige productmanager bij Facebook. Haugen bezorgde tienduizenden pagina’s interne bedrijfsinformatie aan zowel The Wall Street Journal als de Amerikaanse autoriteiten. Ze verloor haar vertrouwen in het bedrijf toen Facebook in november 2020 verschillende beveiligingsmaatregelen om haatspraak en desinformatie te voorkomen terugschroefde. Facebook doekte het team “Civic Integrity” op. Deze ploeg had als taak toe te zien op de inhoud van het platform. Dit voelde Haugen als verraad aan, want zij was aangeworven met de belofte dat zij ongestoord op zoek kon gaan naar desinformatie. “Ik geloofde niet langer dat ze wilden investeren wat nodig is om te maken dat Facebook niet gevaarlijk is,” aldus Haugen in een interview bij 60 Minutes.
Het aanzwengelen van polarisering
Veel heeft ook te maken met het aanpassen in 2018 van het algoritme dat bepaalt welke berichten gebruikers te zien krijgen als ze Facebook openen. “Sinds 2018 geeft het algoritme de voorkeur aan inhoud die veel engagement creëert, ttz inhoud dat mensen boos maakt”, nog volgens Haugen. “Facebook beseft dat mensen minder lang op de site blijven als het het algoritme veiliger maakt. Gebruikers klikken dan minder op advertenties, en dus verdient Facebook minder geld.” Uit het vorige blijkt dat ‘er een belangenconflict is tussen wat goed is voor de gebruikers en wat good is voor Facebook,’ zegt Haugen. “En Facebook koos telkens voor het eigenbelang.”
Wat te doen?
Zowel in de Verenigde Staten als in Europe zijn er stemmen opgegaan om de macht van de grote technologiereuzen aka “The Frightful Five” in te perken. De ontwikkelingen van de laatste weken hebben de critici nog versterkt in hun geloof dat de macht van de grote Vijf een gevaar is voor de democratie. Er wordt ondermeer gedacht aan het opsplitsen van de technologiereuzen in kleinere bedrijven, het reguleren van de sector, en het opvoeren van de accountability, dwz bedrijven moeten verantwoordelijkheid opnemen voor hun acties. Andere grote spelers zoals Apple hebben ook al maatregelen genomen waardoor het voor FB moeilijker wordt om gerichte reclame op de users lost te laten. Waar dit alles toe leidt weten we op dit ogenblik nog niet. Daarvoor is de situatie te volatiel.
En wat doen wij, consumenten?
Nu we meer weten Facebook, en niet alleen over de kolossale omvang van het bedrijf, maar ook over de strategie kunnen we onszelf een paar vragen stellen. Is het wenselijk Facebook nog te blijven gebruiken en zo een technologiereus in stand te houden? Moeten we onszelf niet de vraag stellen of het de moeite loont om ons leven op de sociale media te grabbel te gooien wetende dat dit enkel ten goede komt van het technologiebedrijf? Dragen we door het delen van alleen maar blije posts niet bij tot een vervalsing van de werkelijkheid. Werken we zonder het zelf te willen niet bij de polarisering van de samenleving in de hand? Ieder van ons kan zich deze vragen stellen en een individueel antwoord bedenken. In elk geval kunnen we niet meer zeggen dat we niet op de hoogte waren. Dat we niet wisten dat de kassa rinkelt bij elke klik op het duimpje.
Alternatieven
Het blijft moeilijk een alternatief te bedenken voor Facebook. De social media gigant is zo populair, vooral bij de oudere bevolking, dat het bijna onmogelijk is om hem de rug toe te keren. Er zijn tal van goede sociale media, zoals Vero, dat je meer controle geeft over je privacy. Het probleem is wel dat je vrienden en familie waarschijnlijk niet op Vero zitten, tenzij je er hen kan van overtuigen om ook over te stappen naar Vero. Als alternatieven van WhatsApp komen duidelijk twee kandidaten aan bod: Signal en Telegram. Beide apps encrypteren de chats, maar op het vlak van beveiliging scoort Signal het best. Telegram geeft dat weer de mogelijkheid om groepen tot 200.000 leden aan te maken, in plaats van de 256 bij WhatsApp.
Facebook, onze privacy, onze gewoonten… het blijft ons bezighouden.
Wordt vervolgd!
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
