Iedereen heeft wel enigszins last van wat men het “grote onbehagen” is gaan noemen. De oorzaak van dit onbehagen is moeilijk te achterhalen. Er zal wel een veelheid aan oorzaken zijn. Feit is dat zowat iedereen aanvoelt dat de druk die de samenleving op ons legt steeds meer wordt opgevoerd. Sommigen kunnen die druk niet meer aan en geraken in een depressie of burn-out. Zo is het cijfer van langdurig zieken nog nooit zo hoog geweest.
Senioren, een kwetsbare groep
Ook senioren worden met dit onbehagen geconfronteerd. Voornamelijk bij hen speelt de eenzaamheid een belangrijke rol. En voor velen ook de vrees om niet rond te komen. De algemene stijging van de prijzen heeft de koopkracht van gepensioneerden uitgehold. Maar ook de klok tikt verder weg, en bejaarde medeburgers vragen zich af hoe de laatste fase van hun leven zal verlopen. Ook de grote veranderingen in de samenleving eisen hun tol. Ouderen zien met lede ogen aan hoe alles anders wordt. Het vertrouwde wordt vervangen door het nieuwe, en dit aan een razendsnel tempo. Het lijkt wel of de greep op de werkelijkheid hen ontglipt.
De achtergrond: geweld alom
Op de achtergrond zijn er natuurlijk wel een aantal aanwijsbare redenen die een klimaat van onbehagen in de hand werken. Zo woedt al sinds meer dan twee jaar een hevige oorlog aan onze oostgrens. De Russische oorlogsmachine draait inmiddels op volle toeren, en het ziet er steeds meer naar uit dat het Oekraïense leger slechts met veel moeite de aanhoudende aanvallen kan afslaan. De dreiging van een escalerend conflict wordt almaar prangender. Ook bij ons voelen de mensen zich steeds meer bedreigd en nemen de onzekerheden toe. Recente uitspraken van experten tonen aan dat we jarenlang hebben geteerd op het vredesdividend van de tweede helft van de twintigste eeuw en hebben nagelaten een krijgsmacht op te bouwen. Europa nodigt Oekraïne uit om deel uit te maken van de Unie, maar blijkt verder niet opgewassen te zijn tegen de Russische agressie.
Alsof een oorlog op nog geen 2000 km al niet zorgelijk genoeg was, kregen we in oktober vorig jaar er nog een conflict bij. In het Nabije Oosten houdt de oorlog een bevolking van meer dan twee miljoen mensen in de tang. Bij ons verdeelt het de mensen in een pro-Palestijns en een pro-Israel kamp. Het lijkt wel alsof iedereen voor het ene of het andere kamp moet kiezen, terwijl er tevens zo’n gebrek is aan nuance. Want laat één ding duidelijk zijn: er zijn slachtoffers aan beide zijden. Opnieuw komen we terecht in troebel water. We worden overstelpt met nieuwsberichten terwijl we heel weinig vernemen over de feitelijke toedracht.
Ook het geweld in eigen land is de jongste jaren toegenomen. Er gaat haast geen dag voorbij zonder een of andere schietpartij in Brussel, Antwerpen of Luik. Het baart mensen zorgen dat er nu ook doden vallen in hun gemeente of wijk. Met andere woorden, het geweld komt voort uit conflicten uit hun onmiddellijke omgeving. Meestal gaat het om afrekeningen binnen het drugsmilieu, maar iedereen geeft er zich rekenschap van dat ook de drugsconsumenten hun deel van de verantwoordelijkheid dragen, want zonder vraag geen trafiek. Het is nog des te droeviger dat we allemaal beseffen dat het gaat om mensen die dicht bij ons staan: kinderen, kleinkinderen, buren en ga zomaar door. Weeral lijkt het te gaan om een probleem waarmee we moeten leren omgaan. Het gaat vermoedelijk nog heel wat erger worden alvorens het weer beter wordt.
Het zijn niet alleen de grote problemen die senioren zorgen baren. Ook van de “kleine” criminaliteit liggen vele ouderen wakker: inbraken in hun woning, het leegplunderen hun bankrekening via onder andere phishing zet hen aan tot steeds meer wantrouwen in het onbekende. Hoe erken je immers iemand die je wil helpen en goede bedoelingen heeft van een fraudeur? Uit onderzoek blijkt dat mensen, naarmate ze ouder worden, hun aangeboren gezonde vorm van wantrouwen zien afnemen, en dat snoodaards daar steeds meer op inspelen. Dat is een kwalijke evolutie die aangezwengeld wordt door de digitale transitie. Voorlopig bestaat hier geen pasklare oplossing voor. Je kan als senior alleen maar uiterst voorzichtig zijn. En wij allemaal die meer mediawijs zijn kunnen hen hierbij helpen.
Hoe dit alles keren?
Misschien bieden de komende verkiezingen de kans om het tij te keren, een beleid uit te tekenen dat een hoopvolle toekomst uitstraalt. Maar ook hier wringt het schoentje. De ene onheilspellende peiling na de andere geeft aan dat we afstevenen op een chaotische situatie. Het zal immers aartsmoeilijk zijn om een federale regering te vormen, laat staan een eendrachtig positief gedragen beleid te voeren. De olifant in de kamer is hier het cordon sanitaire dat de maatschappij verdeelt in twee kampen waarvan de standpunten niet te verzoenen zijn. Heel wat senioren denken terug aan de tijd toen er duidelijke partijstandpunten waren, en duidelijke meerderheden. In Vivaldi moeten 7 partijen knokken om zich te profileren. En bovendien gunnen ze mekaar geen succes. In een ver verleden was het partijlandschap minder gefragmenteerd. Je wist dan duidelijker voor wie je zou stemmen. Dit is nu wel anders.
Conclusie: bekijk het hele plaatje
In een tijdspanne van twintig of dertig jaar is de vertrouwde omgeving van senioren ingrijpend veranderd. En de hoop om die situatie op korte termijn te keren kunnen we wel opgeven. Bovendien bieden de catastrofale begrotingen van bijna alle overheden (met uitzondering van Vlaanderen) weinig soelaas om een nieuw beleid te voeren. En toch heeft ook deze wolk een zilveren randje. Want we leven nog altijd in een land waar het goed toeven is, waar de zorg van hoog niveau is, en we over veel persoonlijke vrijheid beschikken. We klampen ons vast aan alle goede dingen die we rondom ons zien en stellen onze hoop op de vindingrijkheid van de mensheid om het hoofd te bieden aan het onheil. Pasen nodigt uit om hierover te reflecteren. Beste Paaswensen!
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
Nagel op de kop