Iedereen wordt een dagje ouder, maar als je behoort tot de categorie van senioren dan krijg je te maken met een hele resem uitdagingen die je levenskwaliteit danig in de war kunnen sturen. Een aantal van de grootste uitdagingen waar ouderen momenteel mee te maken hebben zijn de stijgende energiekosten, de hoge kosten van woonzorgcentra, en de toenemende onkosten om hun woning verkoopbaar of verhuurbaar te houden. Daarnaast worden ouderen ook geconfronteerd met de snel veranderende maatschappij en technologie, wat het voor hen moeilijk kan maken om gelijke tred te houden. En dan is er nog de kijk van de maatschappij die senioren associeert met verval.
Stijgende energiekosten
Zowat de belangrijkste uitdaging voor oudere Belgen op dit moment is de stijgende energiekost. Veel ouderen hebben een vast inkomen uit pensioen en hebben vaak moeite om hun energierekeningen te betalen. Dit kan leiden tot financiële stress en zelfs gezondheidsproblemen als gevolg van onvoldoende verwarming in de winter. Het is belangrijk dat er maatregelen worden genomen om de energiekosten voor ouderen te verlagen en hen te helpen bij het verminderen van hun energieverbruik. Dit kan bijvoorbeeld door middel van subsidies voor energiebesparende maatregelen of door het aanbieden van goedkopere energiecontracten.
Onbetaalbare woonzorgcentra
Het zal je maar overkomen. Je wil zolang mogelijk thuis blijven wonen, en dat doe je ook. Maar dan gebeurt er iets onverwachts: een val, een gezondheidsprobleem, of nog een andere crisissituatie. Dan moet je noodgedwongen naar een rusthuis en moet je vanaf dat moment je volledige pensioen aangevuld met je spaarcenten afstaan om de maandelijkse factuur van het woonzorgcentrum te kunnen betalen. Bovendien hebben veel ouderen nog andere behoeften – denk aan medicatie) en bijkomende medische zorg, wat kan leiden tot nog hoger oplopende kosten. Toch ziet het er niet naar uit dat de dagprijs in woonzorgcentra naar de toekomst toe zal dalen. Het is dan ook van het grootste belang dat we ouderen ondersteunen bij het langer thuis wonen. Dit kan bijvoorbeeld door het stimuleren van alternatieve woonvormen zoals co-housing, waarbij ouderen samenwonen en elkaar kunnen ondersteunen.
Mijn huis, mijn koninkrijk
Het is wel zo dat de grote meerderheid van senioren het liefst zolang mogelijk in het eigen huis blijft wonen, maar ook daar ziet het financiële plaatje er niet rooskleurig uit. Stilaan wordt het een hele uitdaging voor ouderen om de toenemende onkosten op te brengen om hun woning verkoopbaar of verhuurbaar te houden. Veel ouderen willen hun huis verkopen of verhuren om zo financieel meer zekerheid te hebben, maar dit kan gepaard gaan met hoge kosten voor onderhoud en renovatie. Ook hier is het belangrijk dat er in het kader van de energietransitie steun wordt geboden aan ouderen bij het onderhouden en renoveren van hun patrimonium, zodat zij op een veilige en comfortabele manier thuis kunnen blijven wonen.
Omgaan met nieuwe tijden
Laten we wel wezen, we worden allen geconfronteerd met de snel veranderende maatschappij en technologie. Maar voor de ouderen is het wel moeilijker zich aan te passen aan die voortschrijdende veranderingen. Vooral zij die wonen in verouderde woningen zonder veel modern comfort, mobiliteitsproblemen hebben, en/of niet op de trein zijn gesprongen van de digitale evolutie zijn de dupe. Het wordt voor hen moeilijk om gelijke tred te houden en dit kan leiden tot gevoelens van isolatie en vereenzaming. Ouderen hebben vaak meer moeite met het gebruik van technologie dan jongere generaties, waardoor ze uitgesloten kunnen worden van bepaalde diensten en voorzieningen.
Een van de voorbeelden hiervan is de inkrimping van het bankennetwerk, waarbij steeds meer bankkantoren sluiten en bankieren via internet en mobiele applicaties steeds belangrijker wordt. Dit kan ouderen die minder bekend zijn met digitale technologie buitensluiten van de bankdiensten. Dit kan ook leiden tot financiële stress en onzekerheid, omdat ouderen moeite hebben om toegang te krijgen tot hun geld en financiële zaken te regelen.
Een ander voorbeeld is de digitalisering van het openbaar vervoer. Steeds meer openbare vervoersmaatschappijen bieden e-tickets en andere digitale oplossingen aan, waardoor ouderen die minder bekend zijn met digitale technologie, moeite kunnen hebben om van deze diensten gebruik te maken.
Het recente voorbeeld van de afschaffing van het vaste tarief voor seniorentickets bij de NMBS, heeft ook geleid tot kritiek van seniorenorganisaties. Deze organisaties vrezen dat ouderen die afhankelijk zijn van het openbaar vervoer, nu af te rekenen krijgen met hogere kosten en hierdoor in hun mobiliteit beperkt zullen worden.
Voor alle duidelijkheid: er is geen onverenigbaarheid van senioren en toekomstgerichte technologie. Digitale technologieën en innovaties kunnen helpen om het leven van ouderen te verbeteren en het gemakkelijker te maken om bijvoorbeeld contact te houden met vrienden en familie, of om diensten en voorzieningen te gebruiken. Maar het is ook belangrijk dat er voldoende aandacht wordt besteed aan het betrekken van ouderen bij de digitale transitie en dat ervoor gezorgd wordt dat ouderen niet worden buitengesloten van belangrijke diensten en voorzieningen.
Vergrijzing: vloek
Naast de praktische uitdagingen die ouderen ervaren, kan ook de manier waarop de samenleving naar ouderen kijkt ronduit problematisch zijn. Ouderen worden vaak gezien als een last en als een financiële en demografische uitdaging. Termen zoals “vergrijzing” worden vaak gebruikt om de toenemende veroudering van de bevolking aan te duiden, zonder dat er voldoende aandacht wordt besteed aan de waardevolle bijdragen die ouderen hebben geleverd aan de samenleving: denk maar aan de uitbouw van de sociale zekerheid of de democratisering van het hoger onderwijs in de tweede helft van vorige eeuw. Ouderen hebben vaak ook een rijke levenservaring en wijsheid die ze nu ook nog kunnen delen met jongere generaties. Zo kunnen ze bijdragen aan de gemeenschap door vrijwilligerswerk te doen, mantelzorg te verlenen of deel te nemen aan het maatschappelijke leven.
Conclusie: een nieuwe generatie senioren
De problematiek rondom ouderen zal zich naar de toekomst toe scherper stellen. Het aantal ouderen neemt niet af, integendeel. In onze eigen gemeente Hoeilaart tellen we nu al meer dan 3.400 inwoners van 55+ en ouder. Dat aantal zal nog verder groeien. De grote meerderheid van deze groep bevindt zich in goede gezondheid en is niet van plan te berusten in een passieve tijdsbesteding. Velen van hen sporten regelmatig en worden gezond oud. Bovendien is de huidige generatie senioren mondiger dan vorige generaties. Vandaar dat het tijd wordt voor ons allen om de positie van de senior anders te bekijken. We moeten vooral beseffen dat 55-plussers nog een hele toekomst voor zich hebben en voluit hun rol willen spelen in de maatschappij. Ook politieke partijen zouden best meer aandacht geven aan de prioriteiten van zo’n belangrijk gedeelte van het kiespubliek. Verwacht wordt dat senioren steeds meer gaan stemmen voor partijen die hun specifieke belangen erkennen. Een inclusieve maatschappij heeft er baat bij dat alle burgers ongeacht hun leeftijd actief blijven meewerken aan een betere samenleving.
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
