Door mijn jarenlange werk in mooie, boeiende en grote elektronica projecten, ben ik 5 jaar geleden beland in het “Repair café”, en zo heb ik kunnen proeven van een voorbij gevlogen nostalgie, nl. die van de “Juke-Box”.
Inderdaad, reeds 2 maal heb ik de kans gehad zo een mooie “muziekdoos” te herstellen, en nu zelf een bijna volledige restauratie uit te voeren, zowel van het mechanische als van het elektrische gedeelte.
Ik ga jullie natuurlijk niet vervelen met alle problemen die ik tegenkwam, maar graag zou ik het hebben over de herkomst van de Juke-box, vanwaar komt die muziekdoos? Wie waren de pioniers? Waarom? Hoe verliep de evolutie?
Er is altijd een aantrekkingskracht geweest van het creëren van een zekere sfeer door middel van muziek, en natuurlijk is er niets beter dan een live orkest, maar helaas is de prijs altijd een groot struikelblok geweest.
Dus is men gaan zoeken naar een vervanging, en dit onder de vorm van apparaten om muzikanten overbodig te maken, liefst automatisch. Zo vinden we reeds rond de 14de eeuw de eerste muziekdozen met cylinder bekleed met pinnetjes, en ook met platen met gaatjes.
Rond 1796 komt er een grote automatische speeldoos met instrumenten uitgevonden door Antoine Favre Salomon. Vanaf 1815 kan men de eerste draaiorgels terugvinden in alle vormen, met pijpen en met muziek op kaarten of rollen
waarop meerdere liedjes konden gespeeld worden, en enkele jaren nadien vindt men ook de eerste kermisorgels terug, die een groter geluidsvolume geven, alsook een grotere visuele verschijning met bewegende instrumenten enz.
De doorbraak komt er rond 1878, wanneer men geluid kan opnemen en terug afspelen, met de “fonograaf van Edison” met de eerste platen of rollen in bijenwas en volledig mechanisch. De fonograaf was de voorloper van de grammofoon, deze kon verwisselbare platen afspelen.
Maar er was altijd een beperking om in grotere ruimtes goed gehoord te worden door een groter publiek.
Zo zag men rond 1889 de eerste fonograaf met 4 luisterbuizen, waar men na een muntinworp een liedje kon beluisteren met 4 mensen tegelijk , maar praktisch is iets anders.
Dan was het wachten op verschillende uitvindingen zoals elektriciteit , versterker, lampen, micro, luidspreker, motor enz.
Deze nieuwigheden lieten het toe om een toestel te bouwen met een groot geluidsvolume, waar men door middel van een geldstukinbreng, één of meerdere liedjes kon kiezen via een toetsenbord.
Tussen 1880 en 1910 kan men meerdere types terugvinden, maar het duurt nog wel tot de jaren 1930 dat in Amerika een volledige nieuwe industrie start, die van de “automatische fonograaf”, dit was de naam die men gaf aan die muziekdoos.
De herkomst van het woord “juke” is niet 100% zeker, maar men denkt dat het zou komen van “DZUG”, wat gebruikt werd in het zuidoosten van de states, onder de zwarte bevolking, en betekent “onregelmatig leven “. Dit woord was ook terug te vinden in “Juke joints”, ttz ruige kroegen en bars met een gramofoonspeler, en zo evolueerde het vermoedelijk naar het woord “ Jukebox”.
Het heeft wel meerdere jaren geduurd voor de fabrikanten van de “automatische grammofoon” die naam wilden gebruiken, omwille van het negatieve daglicht waar de machines met muntinworp stonden, in ruige bars, in de zwarte Amerikaanse gemeenschap, waar veel gegokt werd. Deze activiteiten werden in verband gebracht met criminele activiteiten.
Men vermoedt dat het woord “jukebox” doorgedrongen is door het voor het eerst te gebruiken in een interview in 1939 door Glenn Miller (orkestleider).
Tussen 1935 en 1970 vindt men 4 grote namen terug:
Wereldwijd kon men deze machines terugvinden in alle horecazaken, in alle vormen en kleuren.
Vanaf de jaren 1965 is de populariteit sterk gedaald, door de opkomst van de TV, omdat de behoefte om samen te komen om muziek te beluisteren er zo niet meer was.
Er zijn ongeveer meer dan 750.000 stuks gemaakt enkel voor Amerika.
De Jukebox, die ik nu volledig restaureer is een AMI Continental 1, met 100 platen van 45 toeren, versterker van 50 W, en weegt 150 kg.
[Een bijdrage van Rohny Van de Casseye]
Heel leuk en interessant om te lezen.
Vroeger stond in vele cafés in het centrum van Brussel een jukebox, dansten de mensen op de gekozen liedjes. Het was één en al ‘ambiance’!
Bedankt Rohny voor je leerrijke en plezante bijdrage die ons terugbrengt naar onze jeugd.
In het café bij de zaal Isca St. Clemens, uitgebaat door mijn lieve ouders (1963-69) stond ook korte tijd een jukebox … een slow deed de vonk overslaan … Hugo en ik werden een koppel (9 april 1967).
Je niet aflatende inzet voor onze Werkgroep Informatie en Communicatie is een meerwaarde voor onze seniorenwerking. Fijne feesten en op naar 2020 met meer artikels over je talrijke hobby’s.