Op het moment dat ik deze regels schrijf leven miljoenen mensen in angst voor het oorlogsgeweld. Minder dan twee jaar geleden werden we plots wakker geschud uit onze naïeve droom van “Nooit meer Oorlog” door de inval van Rusland in Oekraïne. Voor ons, senioren was dat een schok. Tot een paar jaar voordien gingen we ervan uit dat er toenadering was tussen het Westen en Rusland. Getuige hiervan waren de vele commerciële contracten afgesloten door bedrijven uit de Europese Unie met bedrijven in Rusland. Dit vertrouwen ging aan het wankelen met de inval van Russische troepen in de Krim. En de situatie veranderde drastisch met de inval van het Russische leger in de Donbas in 2022. We zijn nu anderhalf jaar verder en de situatie lijkt hopelozer dan ooit. De standpunten van Rusland en Oekraïne zijn niet verzoenbaar, want ze willen beide hetzelfde (territorium) of net het tegengestelde (NAVO lidmaatschap voor Oekraïne wel/niet). Het is met andere woorden een “zero-sum game”.
Nog meer ellende
Alsof dat nog niet genoeg was, deden de gebeurtenissen van 7 oktober dit jaar ons geloof in een vredevolle wereld nogmaals kantelen. De afschuwelijke moordpartij van Hamas op Israëlische burgers was van een ongeziene barbaarsheid. De respons van de staat Israel kon dan ook niet uitblijven. Zoals meestal in dergelijke situaties was de eerste reactie vooral emotioneel. Israel wou terugslaan en Hamas uitroeien. Men dacht vooral in functie van vergelding, en niet in functie van een oplossing. Intussen is de situatie onhoudbaar geworden voor de 2,3 miljoen inwoners van Gaza. De bombardementen zijn al sinds 8 oktober aan de gang en maken steeds meer slachtoffers, op dit ogenblik al meer dan zevenduizend. Objectief bekeken is de situatie uitzichtloos, want Hamas uitschakelen is eigenlijk een onbegonnen zaak, tenzij je heel de Palestijnse bevolking om het leven brengt, wat een onaanvaardbare optie is. Israel staat dus voor een verschrikkelijke keuze: hoe Hamas zoveel mogelijk schade toebrengen met een minimaal aantal Palestijnse doden? Voor de inwoners van Gaza is de keuze niet minder prangend: hoe afstand nemen van Hamas zonder alle structuren die er nog zijn (en alle beheerst worden door Hamas) op te geven en Gaza in de volledige chaos te storten?
De dwang om partij te kiezen
Ook voor ons heeft deze oorlogssituatie gevolgen. In onze door sociale media gedomineerde wereld wordt men steeds meer gedwongen partij te kiezen voor het ene of het andere kamp. Ons buikgevoel wordt nog versterkt door de berichten van gelijkgezinden. En bovendien is het makkelijker voor een bepaalde mening te gaan dan zich vragen te stellen en op zoek te gaan naar een genuanceerde mening. Tot een paar jaar terug maakte ik me sterk dat we nooit nog een oorlog zouden meemaken op het Europese continent of in onze directe omgeving. Ik veronderstelde dat we waren geëvolueerd naar een stadium waarin er niet meer echte oorlog zou gevoerd worden. En de burgers zouden al helemaal niet meer te overtuigen zijn van het nut van een oorlog. Wij Europese burgers zouden rationeel nadenken en alle mogelijke opties een kans geven, met uitzondering van oorlog. Wat heb ik me vergist. Eens te meer kan je je als burger nauwelijks veroorloven om een genuanceerd standpunt in te nemen. Eens te meer ben je voor Oekraïne zonder enig begrip voor het Russische standpunt. En eens te meer wordt je verondersteld pro-Israel te zijn zonder enig meevoelen met de ellende waarin de Palestijnse bevolking al decennia lang overleeft.
De hoge prijs in mensenlevens
Vermoedelijk moeten er nog vele doden vallen alvorens het besef doordringt dat een oorlog niet echt tot een oplossing leidt. Intussen komen dagelijks meer dan duizend jonge mannen om aan het front in Oekraïne. Hierover is er nauwelijks berichtgeving. En is de situatie in het Midden-Oosten nog schrijnender: hier zullen in de nabije toekomst duizenden burgers omkomen. En de trauma’s die de slachtoffers van de recente ontwikkelingen hebben opgelopen zullen leiden tot een nieuwe generatie van burgers die vergelding willen voor het onrecht dat hen is aangedaan.
Geef vrede een kans
Zowel in Oekraïne als in Palestina kan men tot een vergelijk komen indien men alle haatgevoelens opzij zet, bereid is rationeel na te denken, en zijn nek uit te steken. Daniel Barenboim, de bekende Joodse dirigent en pianist, stuurde onlangs een open brief naar een paar vooraanstaande kranten. Hierin riep hij zowel de Israeli’s als de Palestijnen op om vrede een kans te geven. De Palestijnen moeten dan wel het bestaansrecht van Israel erkennen en de gijzelaars vrijlaten, en de Israeli’s moeten dan de bezette gebieden ontruimen en de Palestijnen hun eigen staat gunnen. Ook in Oekraïne is vrede mogelijk. Zo zou Oekraïne kunnen genoegen nemen met een neutraliteitstatuut (een beetje zoals Oostenrijk) en het afzien van NATO lidmaatschap. In ruil hiervoor zou Rusland zich kunnen terugtrekken uit de Krim en Donbas. Voor alle betrokken partijen is alles beter dan de huidige uitzichtloze situatie.
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
Dank je voor de nuancering Eddy. Zo belangrijk.
Vind ik ook, Mieke. Het verrast me dat iedereen er meteen van uitgaat dat oorlog de enige oplossing is, terwijl we allemaal weten dat dit zelden zo is.