Nu we al een aantal weken in ons kot moeten blijven, lijkt de informatietechnologie onze drang naar communicatie wat aan te vullen. Zo gebruiken steeds meer mensen WhatsApp, Facetime, Skype, Teams, Zoom of Duo om contact te onderhouden met familie en vrienden. Ook Facebook, met ondermeer Messenger, speelt een belangrijke rol in onze communicatiebehoefte. Maar is dit allemaal zonder gevaar? Zo blijkt uit een recente studie van iMec bij 1500 Vlamingen dat 52% van de ondervraagden vindt dat het dagelijks gebruik van Facebook te veel tijdsintensief is, terwijl 25% vindt dat ze geen dag zonder Facebook zouden kunnen. Voor heel wat mensen werkt Facebook dus als een verslaving. Maar er zijn nog meer aspecten die we best wat kritischer zouden bekijken. Zo staan weinig mensen stil bij wat er gebeurt met de miljoenen foto’s die wij allemaal via Facebook op het internet gooien. En er is nog meer aan de hand.
Silicon Valley: thuishaven van de IT giganten
Facebook (uit Menlo Park) is een van de giganten uit Silicon Valley, Californië die enorme winsten maken. Alphabet (Mountain View) is dankzij onder andere Google ook zo’n reusachtige onderneming. En Apple, Inc. (Cupertino) is de absolute nummer een van de wereldranglijst. Wat deze drie maatschappij gemeen hebben is dat ze in België opereren en enorme winsten maken maar in België nul belastingen betalen. Je leest het goed: NUL euro belastingen. Ze gebruiken juridische spitstechnologie om in een ander EU land ridicuul lage minimale belastingen te betalen. Er gaat dus geen Euro van Google, Apple of FB naar de zorg of het bedwingen van de Coronacrisis in ons land. En toch lijken de meeste mensen er geen probleem mee te hebben berichten op Facebook leuk te vinden (duimpje) of te delen. We doen maar verder alsof er niets aan de hand is, maar elk nieuw bericht dat we posten, leuk vinden of delen laat de FB kassa rinkelen. En dan denken veel mensen nog dat dit een gratis service is. Het is natuurlijk niet gratis, omdat niets in ons kapitalistisch systeem gratis is. Zei Milton Friedman niet: “There is no such thing as a free lunch”? Iedere gebruiker wordt blootgesteld aan ongevraagde reclame, en draagt via zijn interactie met “vrienden” bij aan het verdienmodel van Facebook. Hoe meer vrienden je hebt, hoe meer duimpjes je gebruikt, hoe meer je bijdraagt aan het in standhouden van een pervers systeem van hoge winsten zonder de minste sociale bijdrage.
Het besef dat de gebruiker (dus jij en ik) het product zijn, begint langzaam door te dringen in de publieke opinie. Facebook blijft wel immens populair, ook al lopen de cijfers voor België de laatste tijd wat terug. Ook bij de 65-plussers zou er een dalende trend zijn: -7% in 2019. Dit neemt niet weg dat Facebook een gigant blijft met 6,8 miljoen Belgische accounts.
Wat is het alternatief?
Heel wat mensen zullen zich afvragen wat het alternatief is voor Facebook. Er zijn inderdaad andere sociale netwerken zoals Diaspora, Friendica, Libertree, LinkedIn, Google+, Pinterest of Ello die je kan gebruiken in plaats van Facebook. Maar we maken ons geen illusies. Het is bijna irrelevant hoe goed een alternatief sociaal netwerk ook is. Je kan wel in je eentje voor zo’n platform kiezen, maar als je vrienden en collega’s niet volgen, dan wordt het wel erg eenzaam op het net. En alles hoeft niet zo drastisch te gebeuren. We zouden al eens met z’n allen kunnen proberen wat minder over ons intiem leven te posten op FB en minder “vrienden” aan te maken. Misschien ligt hierin de oplossing. In het werkelijke leven heb je geen honderd vrienden, hooguit tien. Is het via de sociale media dan wel nodig met honderd of tweehonderd mensen veelal banale gebeurtenissen uit je leven te delen?
Je kan reageren op dit artikel reageren via de vakjes onderaan.
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
Stof tot nadenken, bedankt Eddy!