Robotica: ook iets voor senioren?

In mijn voortdurende zoektocht naar vrijwilligers, naar nieuwe competenties voor onze Seniorenraad 55+ Hoeilaart focus ik me vooral op dorpsgenoten die een interessant artikel willen schrijven voor onze eigen website en/of onze maandelijkse nieuwsbrief.

De talrijke nieuwjaarsrecepties zijn achter de rug, ze brachten heel wat volk op de been en boden de gelegenheid om kennis te maken met vele inwoners, jong en oud en met de rijkdom van onze gemeente.

Ooit was Hoeilaart rijk aan beenhouwers, later aan een bloeiende druiventeelt en aan veel handelszaken, klein en groot die we terugvinden op de mooie website http://hoeilaart.weleer.be/.

Met het verdwijnen van vele serres gingen de generaties naoorlogse kinderen meer en meer een ander vak leren, bezochten scholen buiten onze gemeente, gingen naar hogescholen of universiteiten en vandaag is Hoeilaart rijk aan straffe vaklui, vooruitstrevende zelfstandigen en  hoogopgeleiden.

Als leergierige 70-plusser vraag ik me af in welke sectoren onze twintigers, dertigers en veertigers zich anno 2019 onderscheiden.

In de propaganda n.a.v. de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018 onderstreepte ik niet alleen alles wat onze 55-plussers aangaat maar kwam ik meer te weten over de jongere generaties Hoeilanders.

Praten helpt zegt men en inderdaad ik kreeg de gelegenheid om te netwerken met mensen die wat te vertellen hebben en zo werd Bram Vanderborght bereid gevonden om over zijn vakgebied te schrijven.

Trouwe Knack-lezers zullen hem beslist al gelezen hebben doch voor onze senioren schreef Bram een beknopter artikel, waarvoor oprechte dank. Veel leesplezier!

[Gilberte Marchand]

Homo-Roboticus: Synergieën creëren tussen mens, technologie, wetenschap & kunst

Door Prof An Jacobs, Prof Michel Maus, Prof. Romain Meeusen, Lynn Tytgat en Prof Bram Vanderborght.

Een nieuwe generatie robots staat voor de deur die in ons dagdagelijks leven zullen functioneren. Robots zijn vandaag vooral terug te vinden in fabrieken, maar men werkt volop aan de komende technologische revolutie. Onze kinderen zullen spelen met hun robotvriendjes, vader kan een dutje doen terwijl zijn robotvoertuig hem naar huis rijdt en grootmoeder kan nog in haar vertrouwde huis wonen dankzij haar robotbutler. We zullen geopereerd worden door robots, geamputeerden hebben robotarmen en -benen en robotjes zwemmen in onze bloedvaten.

In het verleden hebben wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen de leefwereld van de mens reeds ingrijpend veranderd. Ook voor de huidige en de toekomstige maatschappelijke uitdagingen zal technologie een belangrijk deel van de probleemoplossing vormen voor bijvoorbeeld de verouderende bevolking, de stijgende gezondheidskosten, de noodzaak aan gezonder en beter werk, het milieu, de klimaatveranderingen, mobiliteit en het energievraagstuk. Terzelfdertijd ontstaat er echter een nieuwe en zeer belangrijke uitdaging, die er in bestaat er voor te zorgen dat robotisering en artificiële intelligentie de mens en maatschappij blijvend ten goede komt. Bovendien brengen robots ook heel wat angst teweeg: wat met ons werk en gaan robots ons overheersen?

Zevenvijftig academici van de VUB namen samen de handschoen op. De filosofen, ingenieurs, architecten, fiscalisten, juristen, economen, moraal- en communicatiewetenschappers, politicologen, … bekijken het thema mens en technologie vanuit verschillende disciplines. Samen willen zij bijdragen hoe de VUB waarden rond gelijkheid, vrijheid en verbondenheid overeind blijven in een gerobotiseerde wereld. In het boek Homo Roboticus behandelen ze 30 prikkelende vragen rond het samenleven met robots, komen ze tot concrete stellingen voor een inclusieve robotagenda. Bovendien brengt een unieke voorstelling met dansvoorstellingen, boeiende presentaties, artistieke interventies en demonstraties de Homo Roboticus tot leven in de Muntschouwburg op donderdag 7 februari 2019.

Wij stellen 10 aanbevelingen voor als inclusieve robotagenda:

Aanbeveling 1. Sensibiliseer het bewustzijn rond technologie en activeer open innovatie

De angst voor technologie toont aan dat het tijd is voor technologische bewustwording en voor een publiek debat over de toekomst met robots en Artficiele Intelligentie. In dit debat hebben we stemmen en visies nodig uit verschillende domeinen en disciplines en moet er ruimte zijn voor open innovatie die de overheid, industrie, academies en burgers samenbrengen.

Aanbeveling 2. Stimuleer technologische co-creatie

Technologische keuzes moeten doordacht en democratisch gebeuren. Technische disciplines moeten daarom samenwerken met onderzoekers uit de sociale, humane en medische sector om samen te zoeken naar maatschappelijke meerwaarden.

Aanbeveling 3. Herverdeel arbeid tussen mens en technologie

De vraag welke taken en verantwoordelijkheden we nog door mensen willen laten uitvoeren en welke taken we liefst in de handen plaatsen van een robot zal zeer actueel worden. Zullen mensen opteren om in een zelfrijdende auto te rijden, zullen mensen op robotrestaurant gaan of enkel nog internet-shoppen? Dit zijn vragen waar ook experts nog geen antwoord op hebben. Het doel van onze economie mag echter niet zijn om zoveel mogelijk mensen te vervangen door robots, maar wel om de productie te verbeteren door mensen met robotica te laten samenwerken, waardoor de jobs gezonder en aantrekkelijker worden. Machines hebben immers zeer verschillende sterktes dan mensen. De robots kunnen helpen met het saaie, precieze, zware werk. Mensen kunnen zich concentreren op andere mensen helpen, op creativiteit, handigheid en problemen oplossen. Op de VUB ontwikkelen we bijvoorbeeld exoskeletons of draagbare robotpakken om mensen terug te leren wandelen of om arbeiders te helpen bij tillen van zware lasten. Cobots die arbeiders niet meer vervangen in de fabrieken, maar fysiek en mentaal gaan helpen. Wij pleiten voor investering en ontwikkeling in complementaire machines, die mens en robot laten samenwerken in plaats van robots die mensen vervangen.

Aanbeveling 4. Ondersteun het loopbaanleren

De technologie zal bepaalde jobs doen verdwijnen maar ook de jobinhoud van bestaande jobs veranderen. aanpassen. Werknemers zullen meer en meer moeten leren werken met technologie, denk aan de recente gebeurtenissen bij Proximus. Dit impliceert uiteraard een permanente technologische vorming vanaf de schoolbanken tot op de werkvloer. Het levenslang of het loopbaanleren moet door de overheid verder worden gestimuleerd en ondersteund, door onder andere bijkomende middelen te verschaffen aan het onderwijs om het studie-aanbod op het levenslang leren af te stemmen.

Aanbeveling 5. Stimuleer het technologisch ondernemerschap

Robots en artificiële intelligentie vormen een immense nieuwe markt, en doen nieuwe diensten en ecosystemen ontstaan. Dit betekent dat robots bestaande economieën kunnen ontwrichten en transformeren. Hoewel er zeker succesvolle Europese ICT-bedrijven zijn, hebben ze niet de wereldwijde mogelijkheden van Amerikaanse en Aziatische bedrijven. Fundamenteel onderzoek moet dan ook nog meer worden ondersteund door de overheid en ook de wetgeving moet de technologische ontwikkeling volgen, zodat innovatieve bedrijven zich met voldoende rechtszekerheid kunnen ontplooien met respect voor de menselijke waarden.

Aanbeveling 6. Hervorm het financieringsmodel van de verzorgingsstaat

Indien we de financiering van de huidige verzorgingsstaat ook in de toekomst verder willen garanderen, zullen we moeten nadenken over een alternatief financieringsmodel, om de budgettaire gevolgen van technologie op jobs op te vangen. Dit kan door enerzijds te opteren voor een nieuw fiscaal model dat minder arbeidsafhankelijk is, en anderzijds door ervoor te zorgen dat toegevoegde waarde die door de technologie wordt gecreëerd ten goede komt van de overheidsfinanciën.

Aanbeveling 7. Implementeer duurzaamheidsvereisten bij technologische ontwikkelingen

De Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties omvatten 17 doelstellingen rond klimaat, veiligheid, onderwijs, duurzame energie, armoede etc. Robotica en artificiële intelligentie hebben de potentie om de voortgang van deze ontwikkelingsdoelen te versnellen, maar brengt ook een aantal complexe uitdagingen met zich mee. De overheid en het bedrijfsleven moeten via wetenschappelijke studies krijtlijnen uittekenen om te bepalen hoe we robots en artificiële intelligentie kunnen inzetten voor een duurzame en inclusieve wereld.

Aanbeveling 8. Creëer een ethisch technologisch charter

Veiligheid, verantwoordelijkheid en privacy zijn fundamentele rechten van de mensen, die robots niet zomaar te grabbel mogen gooien. Net daarom is het essentieel dat ook robotontwikkelaars en bedrijven bewuster met technologie omgaan en samen met andere experten als filosofen, juristen en sociologen nadenken over het vormgeven van deze toekomst, zodat de menselijke waarden worden weerspiegeld in de technologische ontwikkeling.

Aanbeveling 9. Vermijd technologische ongelijkheid

De enorme technologische mogelijkheden kunnen tot economische en sociale ongelijkheid aanleiding geven, tussen diegenen in de maatschappij die zich de technologie kunnen permitteren en diegenen die dit niet kunnen. Het is dan ook de taak van de overheid om maatregelen te nemen en ervoor te zorgen dat burgers en bedrijven op gelijke wijze toegang kunnen krijgen tot technologie.

Aanbeveling 10. Karakteriseer technologie

Door de studie van menselijk gedrag en werking kunnen we betere en slimmere technologie ontwerpen, en kunnen robots ons informeren over menselijke cognitie, emotie en gedrag. De technologie zal dan ook steeds minder te onderscheiden zijn van een mens. Dat is misleidend en kan aanleiding geven tot manipulatie? Om dit te voorkomen moet technologie gekarakteriseerd worden door in interactie met de mens aan te geven dat het om een technisch systeem gaat en geen menselijke levensvorm.

Zoals Darwin het al wist, is het niet de sterkste die overleeft, maar wel degene die het best is aangepast aan haar/zijn omgeving. Zo moeten we ons ook blijven aanpassen aan de opkomende robotisering. Maar laten we vooreerst de menselijke capaciteiten niet onderschatten en de meest complexe en indrukwekkende machine is nog steeds de mens zelf. Toch heeft ons lichaam beperkingen en zijn er de maatschappelijke uitdagingen. We mogen dus niet op onze lauweren rusten. Zoals Poincaré het reeds poneerde: ‘Het denken mag zich niet onderwerpen, want dat betekent het einde van al het denken.’ De Homo Roboticus is een persoon die zich niet onderwerpt aan robotica en artificiële intelligentie, maar in het voordeel van zijn/haar leven, werk en maatschappij inschakelt. En hierdoor laat de Homo Roboticus toe om zelf meer mens te zijn door tijd door te brengen met elkaar en te zorgen voor elkaar.

Meer info: www.homo-roboticus.be