Sinds 2019 bevinden we ons in een sfeer van crisis, onbehagen en vooral onzekerheid omtrent de toekomst. Covid-19 heeft een zware tol geeist van iedereen. Daarna begon de oorlog in Oekraïne, en nog later kwam er de inflatie bij, en uiteindelijk de recessie. We belanden van de ene crisis in de andere, en telkens hopen we dat het ergste achter de rug is. Maar die onzekerheid blijft. En volgens een recente verklaring van eerste minister Alexander De Croo gaan we vijf, zo niet tien moeilijke jaren tegemoet.
Vooral de onwetendheid over de toekomst en het gebrek aan duidelijk leiderschap baart de mensen zorgen. We zitten nu al met een hoog oplopende energiefactuur, en naar alle waarschijnlijkheid blijft die nog een tijdje stijgen. Hoelang nog? Weten we niet, want veel hangt samen met de oorlog, maar ook met de prestaties van de economische grootmachten China en de Verenigde Staten. China kampt met grote problemen, Amerika doet het veel beter. De toekomst voorspellen lijkt in deze context heel moeilijk, omdat er zoveel factoren met elkaar verweven zijn. Dit is een nooit geziene globale situatie met vooral veel vraagtekens.
De mensen hebben natuurlijk geen boodschap aan een uitleg over de werking van de wereldeconomie. De mensen zijn bezorgd en willen graag een duidelijke situatie. Ze vragen zich af waar het moet eindigen met de exploderende energiekosten. Overal gaan er alarmbellen af. Sommige gezinnen kunnen hun energiefactuur niet meer betalen, anderen besnoeien op uitgaven voor voeding of doktersbezoeken. Voor nog anderen worden de principes opzijgezet. De goede voornemens inzake de energietransitie moeten even wijken voor de beperkingen van de portemonnee. “Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral” dacht Bertold Brecht al. Al is deze reactie begrijpelijk, toch valt te hopen dat ze beperkt blijft in de tijd, want de transitie kan niet worden stopgezet. De tijd dringt ondanks alles!
Wat kunnen we doen?
Er zijn al stappen gezet om de energiecrisis voor de Belgen te verzachten, Denk maar aan de verlaging van de btw op gas en elektriciteit, de uitbreiding van het sociaal tarief, en het toekennen van premies. En er komen nog maatregelen. Zo willen de verschillende regeringen van dit complexe land samenzitten om een strategie uit te werken om de stijging van de energieprijzen te beperken. Dit is op zich een goede zaak, maar ben ik nu de enige die ervan uitgaat dat dit altijd al zou moeten gebeuren? Een ander initiatief komt uit de EU. De Europese leiders willen de gasprijs op Europees niveau bevriezen om op die manier de gasprijzen aangerekend aan de consument te drukken. Ook dit is een loofwaardig initiatief, al komt het vrij laat. Zoals altijd hinkt de Europese Commissie achterop.
Maar ook de gewone burger, zoals jij en ik, kunnen hun duit in het zakje doen. Zo kunnen we met staatsmanschap (of het gebrek eraan) afrekenen bij de volgende verkiezingen. Aansluiten bij burgerinitiatieven is ook al een mogelijkheid. En tenslotte kunnen we allemaal besparen op energie, al geef ik toe dat voor het ene gezin veel gemakkelijker is dan voor het andere. Vooral mensen die wonen in oudere huizen of appartementen met verouderde verwarmingsinfrastructuur hebben het moeilijk. Sommigen komen in aanmerking voor het sociaal tarief, maar zij die er net geen recht hebben, krijgen het zwaar te verduren. Renovatie van oudere woningen gaat meestal gepaard met hoge investeringen. Zo liggen de kosten voor dakisolatie of de aanschaf van een warmtepomp of zonnepanelen voor vele huishoudens buiten bereik. Voor hen wordt het deze winter gewoon overleven en hopen op maatregelen die ook voor hen het verschil maken.
Conclusie
Wat we vooral nodig hebben is goed leiderschap dat duidelijk communiceert, zelfs al is de boodschap niet al te rooskleurig, en dat een duidelijke richting inslaat. De mensen kunnen veel aan. Maar bij onzeker en weifelend leiderschap krijgen ze een onbehaaglijk gevoel. Dat vooral moeten we vermijden.
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
