De paradox van het ouder worden

Er gaat geen dag voorbij of we worden eraan herinnerd hoe prachtig het is om jong en jeugdig te zijn, en hoe ellendig het is om ouder te worden. Let wel, het wordt niet altijd zo expliciet verwoord, maar de weldaden van het jong-zijn worden opgehemeld terwijl het wegkwijnen van ouderen heel erg wordt beklemtoond. Toch klopt dit plaatje niet. Enerzijds is er een voortschrijdende “verkinderlijking” van de samenleving aan de gang, en anderzijds duikt er een steeds groter wordend onbehagen op bij de jeugd. Bij ouderen lijkt er een omgekeerde beweging aan de gang. Steeds meer blijkt hoe dynamisch, inventief en weerbaar ouderen kunnen zijn, en dat ondanks hun gevorderde leeftijd.

Voor wie de infantilisering van de samenleving niet zo herkenbaar is, een paar voorbeelden. Heel onze maatschappij is georganiseerd op basis van de schoolvakanties. We huppelen van de kerstvakantie naar de carnavalvakantie en vervolgens naar Pasen, en dan duurt het nog even tot de grote vakantie. Tijdens de vakanties valt het sociaal leven zo goed als stil: geen activiteiten, ook niet voor senioren; geen duidingsmagazines op TV zoals “De Zevende Dag” of “De Afspraak”. Ook een offerte door een vakman plan je best buiten deze vakanties.

Op medisch vlak worden we overspoeld met kwesties die vooral de jeugd aanbelangen. Denk maar aan de aandacht die gaat naar ADHD, autisme, depressies, pesten op school en in de sociale media, en dies meer. Er worden steeds grotere budgetten vrijgemaakt voor onderwijs en jeugdzorg. Zelfs tijdens Corona werd er veel aandacht besteed aan het mentaal welzijn van kinderen en jeugd (en wat zij allemaal moesten missen), terwijl er zoveel meer schade is toegebracht aan de bejaarde bevolking. En dan heb ik het niet alleen over sterfgevallen maar ook en vooral over sociale uitsluiting.

Ook in de winkel gaat de aandacht naar “de eeuwige jeugd”. De reclame promoot bijna schaamteloos het jong zijn. En in de verkoop van entertainment — denk maar aan de FNAC winkel — ruimen muziek en film de plaats voor kinderboeken, games en allerlei prularia. Idem dito op de streamingdiensten.

Zelfs in de politiek wordt de vergoddelijking van de jeugd uitgespeeld en noemt men een sportcentrum “Jeugd- en sportcentrum”, alsof men wil beklemtonen dat sport er vooral is voor de jongeren. Niet dat ik gekant ben tegen sportaccommodatie voor de jeugd, verre van. Maar mag er ook wat aandacht gaan naar de senioren en hun behoeften?

De vergrijzing wordt steeds maar naar voren geschoven als een schaduw die dreigend over de benarde financiële situatie van de federale overheid hangt. Een steeds groter aantal mensen is met pensioen, en dus worden de financiële middelen voor het uitbetalen van de pensioenen steeds groter, dat klopt. Maar al deze mensen hebben tijdens hun actieve carrière wel bijgedragen tot de opbouw van hun pensioen, hebben (zware) belastingen betaald op hun inkomen, en betalen nog steeds belastingen. Als men het dan heeft over het probleem van de vergrijzing, dan zou men het best ook hebben over de overheid die kansen heeft laten liggen om te komen tot een gezond en evenwichtig pensioensysteem.

Vergeten we even de onstuimigheid van de jeugd om ons te focussen op de ervaring en levenswijsheid van de oudere bevolking. Of is het alleen maar toeval dat alle grote wereldleiders de pensioenleeftijd al lang hebben overschreden: Xi Jinping (70), Vladimir Poetin (71), Joe Biden (81), en Donald Trump (77). Hierin schuilt de paradox van het ouder worden. Als het echt belangrijk wordt doet men uiteindelijk toch beroep op ouderen. Omdat ouderen beschikken over een aantal specifieke kenmerken. Ze hebben levenservaring, zijn betrouwbaar (men kent immers hun verleden), en hebben tijdens hun lange leven een netwerk van vrienden opgebouwd op wie ze kunnen terugvallen indien nodig.

Het wordt hoog tijd dat senioren hun bescheidenheid afleggen en voluit gaan voor de behartiging van het belang van hun leeftijdsgenoten. Gedaan dus met betuttelingen allerhande. Ouderen hebben in deze samenleving veel te betekenen. Ze zijn in de eerste plaats een belangrijk kiespubliek (aandacht heren en dames politici!). Nogal wat ouderen beschikken over aanzienlijke kapitalen (opgepast bankiers!). En ook onder de consumenten behoren zij tot een belangrijke groep. Velen moeten het doen met een beperkt pensioen, maar anderen hebben een groot bestedingspatroon (attentie supermarkten en restaurants). Meer aandacht voor senioren en hun behoeften is dus aan de orde.

In juni zijn er verkiezingen en kunnen we ervoor zorgen dat er meer aandacht gaat naar de ouderen. We raden iedere senior aan alles op een rijtje te zetten en zich degelijk te bezinnen over welke partij het best de belangen van de senioren vertegenwoordigt!

[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]