Old lives matter

Heel onlangs wou ik een auto huren in het buitenland, en toen ik het contract te zien kreeg merkte ik dat mij meer werd aangerekend voor de verzekeringspolis louter en alleen omdat ik ouder was dan 74. Op zo’n moment word je met je neus op de feiten gedrukt.

Een paar jaar geleden kreeg ik ook al zo’n wake-up call toen ik bij de bank inlichtingen nam in verband met een hypotheeklening. Bleek dat ik alleen maar in aanmerking kwam voor een lening die zou aflopen in het jaar dat ik 75 werd. Toen ik diezelfde vraag stelde in de Verenigde Staten antwoordde de bankbediende me dat ik wel degelijk in aanmerking kwam voor een hypotheeklening ondanks mijn leeftijd. Discriminatie op basis van leeftijd is uit den boze, zei jij.

Er zijn heel wat vormen van leeftijdgerelateerde discriminatie. Zo is het geen geheim dat ook op de arbeidsmarkt wordt gediscrimineerd op basis van leeftijd. In een recent rapport (Global Report on Ageism, 2021) stelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vast dat een op twee mensen wereldwijd zich schuldig maakt aan allerlei vormen van leeftijdsdiscriminatie. Lees hier het volledige rapport.

Mensen in Belgïe worden ouder en zijn steeds langer actief. Meer dan de helft van de bevolking van ons land is ouder dan 50. 50-plussers komt men vaak tegen in leidinggevende functies.  Ze hebben meestal een schat aan ervaring, maar soms vindt men hen ook overbodig en worden ze afgedankt. Na een werkzaam leven doen velen vrijwilligerswerk of zijn actief als oppas of mantelzorger. Maar een ding is duidelijk. Als groep zijn de ouderen niet goed in het opkomen voor hun eigen belangen. Dat blijkt uit het aantasten van de opgebouwde pensioensrechten, leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt en zelfs bij selectie voor een plaats op de Intensive Care.

Voor de meeste vormen van discriminatie halen we de schouders op.  Ja, wat kunnen we hier aan doen? Het wordt wel moeilijker discriminatie te aanvaarden wanneer het gaat om uitsluiting van zorgbehandeling.  Neem nu het dikkedarmonderzoek en de campagne die de Vlaamse Gemeenschap al jaren voert voor het opsporen van dikkedarmkanker.  Het is een heel mooi initiatief, maar eenmaal de 74 jaar voorbij krijg je geen uitnodiging meer voor de stoelgangtest.  Op zich is dit niet zo erg, want je kan nog altijd bij je huisarts terecht om zo’n onderzoek te laten doen.  Ook voor borstekankeronderzoek krijg je geen uitnodiging meer eens je 65 bent. En ook de terugbetaling voor preventief mondonderzoek is beperkt tot 67 jaar. Ook hier redeneert men dat een uitbreiding tot 67-plussers niet renderend is.

Echte leeftijdsdiscriminatie kwam ter sprake tijdens de corona crisis. Toen de ziekenhuizen vol lagen en er een schaarste aan IC bedden dreigde, werd er even gedacht aan voorrangsregels indien het er echt toe deed. Gelukkig is het nooit zover gekomen, en hebben we nooit situaties gekend zoals in Noord-Italïe. De leeftijd van de patient zou toen één criterium zijn geweest in combinatie met andere factoren.

Echte uitsluiting van zorgbehandeling is onderwerp van internationale afspraken over medische ethiek, onder meer in de internationale Declaratie van Genève van de World Medical Association (1948).  Expliciet wordt gesteld dat een arts aan de uitoefening van zijn plicht geen voorwaarden stelt, ook niet wat betreft de leeftijd van de patiënt.  Een arts zal zich daarom niet zomaar conformeren aan de uitsluiting op grond van leeftijd. 

Wereldwijd stipt het hierboven geciteerde WHO rapport aan dat het inperken van gezondheidszorg uitsluitend op basis van leeftijd vaker voorkomt dan gedacht.  Zo bleek in 2020 dat in 85% van 149 studies leeftijd bepalend was voor het al dan niet krijgen van een medische behandeling.

Het ouder worden van onze bevolking, en vooral het gezond ouder worden is een zegen, maar is tevens belastend voor ons sociaal zekerheidssysteem. We zullen naar de toekomst toe meer aandacht moeten hebben voor ouderenzorg in het algemeen en preventieve geneeskunde in het bijzonder teneinde een nieuw evenwicht te bereiken. En ook voor wat leeftijdsdiscrimatie betreft blijven we best op onze hoede.

[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]