De wereld draait door

We hebben het altijd al gekend, dat gevoelen wat leeft onder oudere generaties van “niet mee te zijn met zijn tijd.” Vooral toen we heel jong waren leken opa en oma in een andere wereld te leven dan wijzelf. Alles verliep aan een trager tempo. We moesten sommige dingen ook een paar keer uitleggen. En soms wilden we het hoofd schudden bij zoveel rare antwoorden die we kregen. Maar we zagen onze grootouders doodgraag. We bleven aan hun lippen hangen toen ze verhalen vertelden uit een ver verleden. En de wat afwijzende houding tegenover alles wat nieuw was namen we er gewoon bij. Het hoorde als van nature bij de leefwereld van ouderen.

Al van in mijn jeugd had ik me voorgenomen niet toe te geven aan de senioren blues, het verzet van de ouder wordende mensen tegen de veranderende wereld. Ik wou de veranderingen net wel accepteren, de voordelen omarmen, en vooral blijven uitkijken naar het zilveren randje. Na vele jaren probeer ik nog steeds in deze veranderende wereld vooral aan de positieve aspecten voorrang te verlenen, want die zijn er ook. Denk maar aan de technologie die het mogelijk maakt om contact te onderhouden met familie of vrienden. Vroeger kregen alleenwonende senioren een halsband om met een drukknop om in geval van nood familie te waarschuwen. Dankzij de smartphone beschikt nu (bijna) iedere senior over dergelijke alarmknop. En zo zijn er heel wat technische uitvindingen die de senior een comfortabeler leven kunnen bezorgen.

De wereld draait door aan een ongezien snel tempo, vele malen sneller dan in het verleden. Dit is een subjectief gevoelen, maar zo denken vele ouder wordende mensen. Senioren maken zich zoals voorheen zorgen over hun gezondheid, hun toekomst, en hun vermogen om het hoofd te bieden aan een onzekere toekomst voor henzelf en hun partner. Maar daarnaast worden ze dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van een falend beleid op grote schaal, en dat laatste is een nieuwe factor. Zo is er de klimaatproblematiek waarvan de gevolgen nu pas echt zichtbaar worden. Het lijkt een neerwaartse spiraal waarin we worden meegesleurd en waartegen lokale (lees: Europese) initiatieven maar weinig vermogen.

Ook de oorlog in Oekraïne lijkt ons steeds meer te betrekken in een uitzichtloos conflict en een onzekere afloop. Een eenvoudige oplossing is er niet want beide partijen hebben tegenstrijdige standpunten. Bovendien ondergaan we steeds meer de druk van buitenaf om wapens en munitie te leveren en hierbij onze eigen defensie te ondergraven. Het ware gelaat van de oorlog wordt ons nauwelijks getoond. Dagelijks verschijnen wel berichten in de media over drone aanvallen die burgerslachtoffers maken. Maar over de honderden doden — allemaal jonge mannen — die dagelijks aan het front vallen wordt nauwelijks bericht. De situatie aan het front is intussen geëvolueerd in een loopgravenoorlog die in niets moet onderdoen voor Paschendaele of Verdun. Deze oorlog weegt op het gemoed van vele senioren die aan twee wereldoorlogen zijn ontsnapt, maar wel hebben moeten leven met de trauma’s van hun dierbaren.

Ook het vluchtelingenprobleem eist zijn tol. De beelden van de overvolle bootjes op de Middellandse Zee en de aanspoelende lijken zijn op ons netvlies gebrand. Opnieuw valt het op dat dit geen problematiek is waarvoor er een eenvoudige oplossing bestaat. Een evenwicht tussen mensenrechten en economische realiteit lijkt veraf. Onze machthebbers hebben geen duidelijke visie en de Europese Unie ziet zich gedwongen deals te sluiten met schimmige regimes en zich verder toe te spitsen op de doorstroom en verdeling van de vluchtelingen over het Europese continent. Een echte oplossing om de instroom enigszins te beperken is er niet. Op een moment dat een verblijf in een rusthuis onbetaalbaar wordt maken senioren zich zorgen over de impact van dit alles op de draagkracht van onze sociale zekerheid.

Naast de grote externe factoren zijn er binnen onze samenleving ook veranderingen die bij senioren bevreemdend werken. Zo zijn de man-vrouw relaties grondig veranderd. Vijftig jaar geleden stelden vrouwen zich vaak meegaand op. Bij de jongere generaties is dat wel anders. Dit maakt dat oudere generaties vaak minder begrip hebben voor scheiding en nieuwe samenlevingsvormen. Ook het gevoelen bij ouderen zich sterk te moeten tonen steekt af tegen de huidige trend waarbij jongere mensen vaak worden aangemoedigd hun zwakheden te tonen. Dit zorgt voor spanningen tussen de generaties. In een tijdspanne van twee decennia hebben senioren hun houding moeten aanpassen aan de heersende tijdsgeest en dit op het vlak van belangrijke thema’s zoals geboortebeperking, homoseksualiteit, gelijkheid van man en vrouw, en gendertransitie.

En dan hebben we het nog niet gehad over de technische veranderingen die een belangrijke sociale impact hebben. Bankkantoren sluiten hun deuren en maken het steeds moeilijker om cash op te vragen of overschrijvingen te doen. Over afzienbare tijd wordt iedereen verondersteld alleen nog digitaal te bankieren. De wachtpost van de huisartsen werd onlangs overgebracht naar het MCH in Wezembeek-Oppem, voorlopig alleen tijdens het weekend, maar over afzienbare tijd ook tijdens de week. Voor senioren zijn deze veranderingen ingrijpend. Het verlies van financiële zelfstandigheid en het afhankelijk worden van een derde komt bij hen hard aan. Ook het gevoelen op kritische momenten niet te kunnen rekenen op de vertrouwde huisarts boezemt hen angst in.

Uit al het voorgaande blijkt dat ouderen, meer dan andere generaties, zich omgeven voelen door een steeds complexere wereld. Door hun precair bestaan zijn ze gevoeliger voor verandering. Ze maken zich zorgen over de dag van morgen, over de wereld die doordraait, en zonder boe of ba hun leven overhoop kan gooien. Zo vragen ze zich af of ze in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, of op termijn naar een rusthuis moeten. Gaan ze een aftakelend einde tegemoet of worden ze gezond oud? Kunnen ze hun zelfstandig bestaan bewaren tot het einde of worden ze overgeleverd aan de willekeur van derden? Voor hen is dit geen gevecht dat nog een paar jaar kan worden uitgesteld. Ze worden dagelijks geconfronteerd met deze bevreemdende wereld. En ervaren dit als een aanslag op hun welzijn. Ze verdienen onze steun om steeds op zoek te blijven gaan naar het zilveren randje.

[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]