De tijd is je beste vriend

De tijd dat men vermeed om te praten over ziekte en dood herinner ik me zeer goed. Woorden als dementie en kanker b.v. waren lange tijd taboe. Dankzij de samenwerking tussen Mozaïek_Praatcafé_Dementie_Druivenstreek en onze gemeentelijke ouderenadviesraad haalden we “dementie” grotendeels uit de taboesfeer, er is echter nog werk aan de winkel.

Praten over de dood blijft voor velen zeer moeilijk. In het warme nest waarin ik mocht opgroeien was zwijgen over onze dierbaren, die we verloren, geen optie, mijn ouders hielden hun herinnering levendig zelfs de zelfdoding van mijn moeders vader, zij het zonder details. Mijn moeder heeft nooit kunnen verkroppen dat de toegang tot de kerk hem verboden werd door zijn “zondige” daad.

Werd daar de kiem gelegd van mijn inzet om met zware zieken in contact te blijven, om rouwenden aan te spreken i.p.v. een ommetje te maken om niets te moeten zeggen?

Mijn rots in de branding verloor de totaal oneerlijke strijd tegen kanker in juli 2004 (zijn mama kort nadien), daags na zijn uitvaart begaf ik me naar de wekelijkse markt in onze gemeente, bemoedigende schouderklopjes en lieve woorden waren mijn beloning en waarschijnlijk de aanzet om mijn beroepsloopbaan te beëindigen om mijn rol als (schoon)dochter, (schoon)moeder en oma te vervullen. Deed Hugo me niet beloven dat ik zinvol zou verdergaan?

Was het moeilijk? Ja, aartsmoeilijk en nog steeds na 17 jaar … zij het op een andere manier.

Alle handvaten die me aangereikt werden nam ik gretig aan. Voor mijn kinderen en kleindochters wou ik geen trieste, wenende (o)ma zijn …

Als oprustgestelde bankbediende had Hugo recht op deelname (met echtegnote) aan het Aanloopprogramma Voor Oppensioenstelling (AVO, een eerste module van zes dagen in Asse en een tweede module van 1 dag in Brussel). In oktober 2004 was daar nog geld voor.

Waarom zou ik hier niet alleen aan deelnemen? Een neen had ik, een ja kon ik krijgen. Ik kreeg een ja en werd meteen meelevend en vriendschappelijk opgenomen in een hechte groep van 25 deelnemers waarvan ik niemand kende. In zijn dankwoord schreef Peter “Wij voelden dat Hugo spiritueel onder ons was”.

Het is niet mijn bedoeling om hier het ganse programma uit de doeken te doen doch dit wil ik jullie niet onthouden.

Twee voordrachten hielpen mij het meest in mijn verse rouw:

“Over levenszin & Zin in het leven”
Gilbert Carrette (1937-2011)lic. Soc. Wetenschappen
lic. Criminologie
Techo-preventief Adviseur

“Overgangen maken en loslaten”
Bob Vansant (1954-2017)
Belgisch psycholoog en psychotherapeut

In het voorjaar 2005 vervoegde ik de Seniorenraad 55+ Hoeilaart en ook daar kwam ik o.a. in contact met afscheid nemen en rouwen, ik las/lees er veel over.

In het najaar 2005 vroegen oud-collega’s me om samen een praatgroep op te richten. Zij maar ook kennissen en vrienden hadden man, vrouw, dochter of zoon verloren … allen rouwenden die dringend hulp nodig hadden.

In Huldenberg konden we terecht bij Jaak. Een aangetrouwd nichtje en verpleegkunde vervoegde ons, zij en haar man hadden ervaring opgedaan bij Zuster Leontine op de palliatieve afdeling van het Sint-Jansziekenhuis in Brussel.

In een zee van leed kwamen we voor het eerst samen eind december 2005 (enkele dagen voor het overlijden van de andere oma van mijn kleindochtertjes), zonder enige ervaring met praatgroepen doch allen met de wil om elkaar te helpen en niet minder onszelf. Ondertussen moest ik ook mijn mama afgeven.

We praatten, de een al meer dan de andere, zwegen, luisterden naar elkaar, weenden maar lachten ook. De ontmoetingen verliepen in wederzijdse discretie en respect en we sloten deze reeks helende sessies af in de zomer van 2007 met een heuse barbecue maar bleven in contact met elkaar via e-mail en telefoon. In die lente werd in verkozen als penningmeester van de Seniorenraad en leerde ik mijn eigen leven af te maken.

In die periode ontdekte ik eveneens UPV (Uitstraling Permanente Vorming) aan de VUB in Etterbeek en UZ in Jette, volgde er zeer interessante en moest toegeven dat mijn verdriet sliep wanneer mijn geest actief was.

Hoeilaart maakte ook kennis met Euthanasie. Org. Willemsfonds Hoeilaart, in samenwerking met Willemsfonds Vlaams Brabant, Davidsfonds, 5 voor 12, Rodenbachfonds en dienst Cultuur en Toerisme.

Na een lezing van Karel Poma “De Verlichting” maakte ik kennis met de toenmalige directeur van de Politieschool in Asse (2009), kreeg ik de gelegenheid om een Lezing door prof. Dr. Manu Keirse: Helpen bij verlies en verdriet bij te wonen, werd ik aan de professor voorgesteld, nodigde ik hem uit om deze lezing te herhalen in Hoeilaart.

Een organisatie van de Dienst Sociaal Beleid/Sociaal Huis en het OCMW. Toegang gratis.

Op woensdag 6 juni 2012, om 20 uur, in WZC Hof ten Doenberghe (cafetaria), laat prof. dr. Manu Keirse, hoogleraar Faculteit Geneeskunde KU Leuven, tijdens zijn lezing al deze vragen aan bod komen.

“Is het normaal dat ik mij na maanden nog zo verdrietig voel?
Zal ik ooit opnieuw kunnen genieten van het leven?
Hoe komt het dat ik mij zo moeilijk kan concentreren, dat ik steeds weer allerlei dingen vergeet, dat ik me zo moe voel ook al heb ik bijna niets gedaan?
Kunnen kleine kinderen de dood van hun opa begrijpen? Is het niet beter hen te beschermen tegen verdriet?
Rouwen mannen anders dan vrouwen?”
En de vragen van de omgeving:
“Is het wel goed dat ze zoveel over haar overleden man praat? Nestelt ze zich niet te veel in haar verdriet?
Vermijden we dit onderwerp best zoveel mogelijk? Spreken we de naam van de overledene beter niet uit? Nemen we de kinderen beter niet mee?
Zullen mensen er niet sneller overheen geraken als we hen helpen er niet meer aan te denken?
Kunnen mensen na een echtscheiding of andere belangrijke verliezen een gelijkaardig rouwproces doormaken? Hoe kan je kinderen helpen een echtscheiding te verwerken?”

In de schoot van onze gemeentelijke ouderenadviesraad bleef ik aandringen op de oprichting van een praatgroep. Zegt men niet “de aanhouder wint”?

Hoeilaart evolueerde:
Een organisatie van Willemsfonds Hoeilaart, 5 voor 12 en de bib (13 oktober 2019)

Ik moet nu gaan – lezing over ziekte, euthanasie & rouw | Gemeente Hoeilaart.

Wat gaat er in een moeder om wanneer ze van haar zesendertigjarige zoon verneemt dat hij ongeneeslijk ziek is en euthanasie wil?

Mieke Maerten maakte het mee en schreef er een boek over. Ze stelt dit voor, samen met dokter François Pauwels (teamarts bij Omega).

Dit delicate thema bleef (blijft) me bezighouden, en in november 2019 nam ik deel met vijf dames aan drie (betalende) namiddagsessies Rouwen, hoe doe je dat? | Gemeente Hoeilaart.

Sterven brengt rouw en dat gevoel schokt je in heel je mens zijn, in heel je wezen. Rouwen is het proces om je verdriet hanteerbaar te maken en het te verweven in je leven. Dit proces verloopt traag én vraagt veel geduld. Elk rouwproces is uniek, toch is het goed je ervaring met anderen te kunnen delen. Deze cursus biedt je de gelegenheid om samen met anderen stil te staan bij jouw rouwproces.

Afscheid nemen is het moeilijkste in het leven. Men leert het eigenlijk nooit. (Toon Hermans)

En toen kwam corona … rouwen werd nog veel zwaarder …

Biedt “Verder na verlies” vanaf 13/10/2021 enige soelaas?

Trefpunt zelfhulp schrijft “Rouwen om iemand die je dierbaar is, doet pijn en gaat gepaard met verdriet. Lotgenoten kunnen voor troost, herkenning en verbondenheid zorgen. Een praatgroep met lotgenoten biedt je de kans om ervaringen te delen en elkaar te steunen. Zowel in Hoeilaart als Overijse kan je dit najaar deelnemen aan een praatgroep rond rouw en verlies”.

Uit de grond van mijn hart hoop ik dat jij eveneens geholpen wordt.

De tijd is je beste vriend!

[Bijdrage van Gilberte Marchand]