‘De mensenrechten zijn overduidelijk geschonden.’ Tot deze bevinding komt Amnesty International (AI), dat na het vernietigende rapport van Artsen zonder Grenzen op zijn beurt de situatie in de Belgische woon-zorgcentra tijdens de eerste corona golf onderzocht. AI vraagt om een transparant en diepgaand onderzoek. AI directeur Wies de Graeve: “Twee derde van de doden tijdens de eerste golf waren bewoners van een wzc. Vier vijfde van hen stierven ook in een wzc.” Het volledige rapport “Woonzorgcentra in de Dode Hoek — Mensenrechten van ouderen tijdens de Covid-19-pandemie in Belgie.” kan je hier lezen.
Een eerste oorzaak van het drama in de rusthuizen is volgens Amnesty International structureel en historisch: de onderbemanning van de Belgische woonzorgcentra. Het grote personeelstekort leidde in sommige gevallen tot verwaarlozing. Sommige bewoners moesten het stellen met beperkte zorg, zonder hulp bij het wassen of het eten. In extreme gevallen werden sommige bewoners zelfs onvoldoende gevoed of gehydrateerd. Meer nog dan in het verleden weren sommige patiënten vastgebonden of in hun kamer opgesloten.
Een tweede oorzaak ligt in het niet voorbereid zijn van de rusthuizen op de pandemie. Er waren onvoldoende persoonlijke beschermingsmiddelen. De medische zorg in wzc was ontoereikend en er was onvoldoende medisch opgeleid personeel. Er was geen of onvoldoende testcapaciteit, zodat men de besmette patiënten niet kon scheiden van de nog gezonde mensen. En dan was er nog de onduidelijke richtlijn voor het overbrengen van wzc patiënten naar het ziekenhuis. “Er is nooit een officiële regel geweest dat bewoners van wzc’s niet naar het ziekenhuis overgebracht mochten worden. Maar sommige ziekenhuizen deden het wel zo uitschijnen en vele woon-zorgcentra en huisartsen hebben de oproep om bovenal de ziekenhuiscapaciteit te vrijwaren ook zo geïnterpreteerd”, zegt De Graeve. Het rapport van AI citeert cijfers: in de periode voor Corona werd 86 procent van de zieke wzc bewoners naar het ziekenhuis overgebracht. Tijdens de eerste golf van de pandemie was dat maar 57 percent.
Sommige directieleden getuigden aan Artsen zonder Grenzen dat ambulanciers bij aankomst voor de deur vroegen: “Hebben jullie zuurstof? Dan nemen we de bewoners niet mee. Geef hem/haar meer morfine.” Volgens de hulporganisatie kregen paramedici zelfs de opdracht om geen patiënten boven een bepaalde leeftijd, vaak 75 maar soms ook 65 over te nemen.
Ten slotte heeft de isolatie van vaak zieke en dementerende mensen een zware tol geeist. Ondanks de vele inspanningen van rusthuizen en zorgpersoneel om contact tussen bewoners en hun naasten te organiseren — raambezoeken, zwaaimomenten, chatboxen en dergelijke meer — zijn veel mensen er psychisch aan onderdoor gegaan. Mathieu Vandenbulcke, professor geriatrische psychiatrie, onderstreept het belang van deze gevolgen op de gezondheid: “Isolatie leidt tot een gevoel van eenzaamheid … Dit verhoogt het risico op angst, depressie en psychotische ervaringen. Deze psychiatrische aandoeningen zijn bedreigend. Een ernstige depressie op latere leeftijd is een levensbedreigende aandoening …”
Aanbevelingen voor de toekomst
AI dringt erop aan dat er maatregelen moeten worden genomen om te vermijden dat de schendingen van de rechten van ouderen tijdens de eerste fase zich in de toekomst zouden herhalen. AI doet een aantal specifieke aanbevelingen, waaronder wij de volgende hebben uitgekozen:
Het recht van bewoners van woonzorgcentra op de hoogst haalbare zorgstandaard. De overheden moeten er onder meer voor zorgen dat er genoeg testmateriaal is, dat bewoners volledige en gelijke toegang krijgen tot ziekenhuiszorg, en dat er voldoende medisch zorgpersoneel in de wzc zelf beschikbaar is.
In de richtlijnen voor bezoek aan de wzc moeten de belangen van de bewoners centraal staan.
Bij de besluitvorming in de woonzorgcentra moet er een adequate vertegenwoordiging en betrokkenheid van ouderen zijn.
Intussen zitten we in een volgende golf van de pandemie. Sommige problemen, zoals het tekort aan beschermende kledij tijdens de eerste golf lijken opgelost, maar andere blijven bestaan. Zo is er in november 2020 nog steeds onvoldoende testcapaciteit.
Conclusie
Rapporten zoals dat van Amnesty International of van Artsen zonder Grenzen vestigen onze aandacht op mistoestanden. Natuurlijk komen deze rapporten ongelegen voor beleidsmensen, maar ze zijn absoluut noodzakelijk en vervullen een essentiële rol. We zijn ervan overtuigd dat de kritiek op het beleid uiteindelijk zal bijdragen tot een nieuwe kijk op de manier waarop we omgaan met de allerzwaksten in deze samenleving.
Je mening is van harte welkom. Je kan op dit artikel, en op alle andere, reageren via het vakje onderaan het artikel.
[Een bijdrage van Eddy Olislaeger]
Een ouderentelefoon?
Veel waardering voor alle mensen in de zorg die altijd weer het beste van zichzelf geven en roeien met de riemen die ze hebben .
Laatste bericht mag verspreid worden
Ja heb veel respekt voor al de mensen die in zorgsector werken.
Maar er is veel misgelopen…en hopelijk gebeurd het nooit meer.
De mensen zelf in rusthuis kunnen niet genoeg zelf hun mening uiten.Die indruk heb ik toch.Misschien is het niet in alle afdelingen ?Zou graag eens iets lezen van iemand die er werkt!En ja je blijft toch altijd n’ individu met je eigen persoonlijkheid.,dacht ik.
Wat kan er vb vergaderen met inwoners zelf en ze laten praten…..en er iets aan veranderen dan.