Een reflectie bij een krantenartikel.
De afgelopen weken trokken enkele artikelen in kranten en tijdschriften met betrekking tot senioren mijn aandacht. In het Knack magazine las ik “Waarom de Zweden wél naar het woonzorgcentrum willen” en ontdekte ik hoe je je risico op dementie kunt verminderen met het artikel: “Verminder zelf uw risico op dementie. Alleen sudoku’s oplossen is niet genoeg.”
Toch wil ik hier vooral stilstaan bij een artikel dat op 14 en 15 augustus verscheen in De Standaard: “Te oud om auto te rijden.Mijn moeder is heel boos, ik heb haar vrijheid afgenomen”https://www.standaard.be/cnt/dmf20240813_95034439.
Dit artikel volgde op een bevraging in de nasleep van een tragisch ongeval waarbij een 92-jarige man een 77-jarige vrouw met de wagen aanreed, met haar overlijden als gevolg. Hij had haar simpelweg niet gezien. Was het verstrooidheid of een probleem van zichtbaarheid? Details over de ware oorzaak van het ongeval werden niet vrijgegeven, maar de discussie over een leeftijdsgrens voor autorijden laaide wel op.
Leeftijdsgrens voor autorijden: een terugkerende vraag
De nieuwe roep om een leeftijdsgrens voor het autorijden toe te passen komt één jaar nadat de toenmalige Federale Minister van Mobiliteit, Gilkinet, zich in juli 2023 uitsprak tegen een voorstel van de Europese Commissie. Dit voorstel wilde de geldigheidsduur van rijbewijzen voor bestuurders van 70 jaar en ouder beperken tot vijf jaar. Bovendien werd overwogen om een medisch onderzoek en/of een opfriscursus voor de wegcode verplicht te stellen voor senioren die hun rijbewijs wilden behouden.
Gilkinet uitte destijds zijn verzet op zijn website en in verschillende kranten. Hij stelde dat “niemand de openbare ruimte mag worden ontzegd, noch van de vrijheid van mobiliteit mag worden beroofd, ook senioren niet.” Hij wees erop dat de wagen voor veel ouderen een middel is om te kunnen genieten van die vrijheid. Hij betoogde dat het discriminatoir zou zijn om een hele leeftijdsgroep te beperken in hun maatschappelijke activiteiten of toegang tot medische zorg. Bovendien, zo stelt hij, passen ouderen hun rijgedrag vaak aan hun vaardigheden aan en zijn ze doorgaans voorzichtiger dan andere bestuurders.
Steun van Vias en Okra
Vias, het Instituut voor Verkeersveiligheid, en Okra, de Vlaamse ouderenvereniging, waren dezelfde mening toegedaan. Zij verzetten zich ook tegen het voorstel van de Europese Commissie. Ook vond Okra het niet kunnen dat in de bijlage van het ontwerp werd gesuggereerd om mensen met “ageing-linked behavioural problems”( gedragsproblemen gelinkt aan het ouder worden) een rijverbod op te leggen. De gebruikte terminologie is inderdaad zeer betreurenswaardig te noemen.
Zowel Vias als Okra benadrukken dat ouderen in het verkeer eerder slachtoffer zijn dan dader. Vias stelde zelfs: “In het verkeer lopen ouderen vooral gevaar als voetganger of fietser.” “Zelfs achter het stuur zijn ze vaker slachtoffer dan dat ze een gevaar vormen voor andere weggebruikers.” Ouderen vermijden gevaarlijke situaties vaker, zo blijkt ook uit de bevraging. “Ze tokkelen niet op hun gsm en schieten niet rakelings voorbij andere auto’s, zoals jongere bestuurders dat soms wel doen”.
De rol van de huisarts en CARA ( Rijgeschiktheid centrum van VIAS)
Als alternatieve oplossing voor het invoeren van leeftijdsgebonden rijbeperking zou men ervoor kunnen kiezen om de rijgeschiktheid, wanneer nodig, door medische professionals te laten beoordelen. Vias en Okra suggereren dat huisartsen hierin een belangrijke rol kunnen spelen. Zij kennen hun patiënten en hun aandoeningen, en kunnen beter inschatten of bepaalde ziekten een invloed op het rijgedrag kunnen hebben.
Een doorverwijzing naar CARA kan ook een optie zijn. Dit was destijds het geval voor mijn vader. Na een onderzoek door CARA zijn er drie mogelijke uitkomsten:
- De bestuurder krijgt een rijgeschiktheidsattest waarmee hij zijn rijbewijs bij de gemeente kan vernieuwen .
- De bestuurder krijgt een rijgeschiktheidsattest onder voorwaarden, zoals een verbod om ’s nachts te rijden, verbod om te rijden met een passagier of om op de snelweg te rijden. De gemeente zal dan een rijbewijs met bijkomende codes afleveren.
- De bestuurder wordt tijdelijk of definitief niet rijgeschikt verklaard en moet binnen vier dagen zijn rijbewijs inleveren. In dat geval moet ook de verzekering op de hoogte worden gebracht.
Eigen verantwoordelijkheid en zelfreflectie
Het blijft voor velen onder ons een moeilijke en confronterende stap om in te schatten of we nog bekwaam zijn om te rijden. Vaak begint het met onzekerheid bij het rijden in het donker, het nipt ontwijken van geparkeerde auto’s , twijfels bij het oprijden van de autostrade of het intuïtief vermijden van drukke stadscentra.
Met het ouder worden verliezen we souplesse en alertheid. Maar wordt dit niet ruimschoots gecompenseerd door het feit dat ouderen inderdaad gevaarlijke situaties eerder zullen vermijden dan opzoeken?
Hoewel het voorstel om rijbewijzen puur op basis van leeftijd in te trekken discriminerend is, moeten we wel de moed hebben om ons eigen rijgedrag kritisch te bekijken. Bij twijfel is het verstandig om het gesprek aan te gaan met een arts of met onze naasten. Dit is een moeilijke maar noodzakelijke stap wanneer twijfel over de eigen rijvaardigheid de kop opsteekt..
Conclusie
Een leeftijdsgebonden afschaffing van het rijbewijs is discriminatoir en beperkt niet alleen onze vrijheid, maar maakt onze wereld ook kleiner. Zo’n maatregel moeten we als senioren niet zonder slag of stoot aanvaarden. Toch moeten we eerlijk durven zijn over onze rijvaardigheid en moeten we de juiste stappen nemen om te zorgen dat we, zolang we rijden, veilig blijven voor onszelf en anderen.
[Een bijdrage van Mieke Maerten]
Dankjewel Mieke.